De eerste spreker op het symposium ‘Klimaatstemming’ op 9 juni jl. aan de Hogeschool Leiden is klimaatwetenschapper Leo Meyer. Hij stelt dat de menselijke invloed op het klimaat duidelijk is aangetoond. Zonder extra klimaatbeleid zou de temperatuur rond 2100 wereldwijd kunnen stijgen met 4 tot 5 graden. Daar voegt hij aan toe dat de schattingen uiteenlopen en dat de effecten van klimaatverandering uiteindelijk ook mee kunnen vallen. Maar uitgaand van een ongunstig scenario wordt de gezondheid van miljoenen mensen bedreigd. Ondervoeding zal toenemen, voortijdige sterfte als gevolg van infectieziektes, enzovoort; allemaal ontwikkelingen die ook de geestelijke gezondheid van de mensheid onder druk zullen zetten.
Voor sommigen zijn deze vooruitzichten dusdanig belastend dat ze er geestelijk onder gebukt gaan. Door de naderende apocalyps ‘verandert het behang van je leven,’ aldus filosoof Wouter Kusters, een uitspraak die geestelijk verzorger Evanne Novak illustreert met haar lezing over haar eigen klimaatdepressie: ‘Mijn uitstoot zorgt voor twee doden in de toekomst.’ Ze vertelt hoe ze verslaafd is aan klimaatnieuws en daar ook regelmatig wakker van ligt. Als ze het onderwerp ter sprake brengt op feestjes, ervaart ze een sociale vervreemding. De apathische houding van haar medemensen maakt haar nog depressiever dan ze al was.
Jaap van der Stel, lector Geestelijke gezondheidszorg aan de Hogeschool Leiden, werpt de vraag op waar die apathie vandaan komt. ‘Is er een psychological distance?’ vraagt hij zich af. ‘Ervaren mensen globale gevaren als te abstract? Of hebben we last van confirmation bias, een perceptie gericht op wat we al weten of denken te weten? Of is er juist sprake van ontkenning en afweer als gevolg van onzekerheid en hulpeloosheid?’
Van der Stel hekelt de stilte binnen de zorg, waar men zich zou moeten voorbereiden op een toename van psychische problematiek onder andere veroorzaakt door depressie en angst, druk op sociale relaties, gecompliceerde rouw en stress door verandering van de fysieke omgeving Hij pleit ervoor dat partijen binnen de ggz zich kennis met betrekking tot klimaatverandering toe-eigenen en vertalen in competenties en strategieën. Verder moeten er professionele netwerken worden gecreëerd gericht op preventie, eerste hulp en opvang. Psychologen zouden de veerkracht van mensen moeten vergroten, aldus Van der Stel, en zouden mensen in het algemeen moeten voorbereiden op de problemen die klimaatverandering met zich meebrengt. ‘En een beroepsvereniging als het NIP zou haar stem meer moeten laten horen in het publieke debat en bijeenkomsten moeten organiseren om haar leden bij te scholen.’
De urgentie van de klimaatkwestie is inderdaad nog niet doorgedrongen tot het beroepsveld van de ggz, getuige de opkomst van slechts enkele tientallen bezoekers. Maar iedereen is het erover eens dat dit symposium een goede stap in de richting van bewustwording van het probleem is, iets waar psychologen voorop in zouden moeten lopen. (JvG)
Geïnteresseerden kunnen zich aansluiten bij de Facebook-groep ‘zorgverleners voor het klimaat’. Voor meer info: http://www.psychiatrieenfilosofie.nl/klimaatgeesten.html
