Een preoccupatie met symmetrie en een sterke drang alles te controleren. Dit soort dwangmatig gedrag zie je niet alleen bij de obsessief-compulsieve stoornis, maar ook vaak bij eetstoornissen, ingebeelde lelijkheid, en stoornissen uit het autismespectrum. Samen vormen deze stoornissen het obsessief-compulsieve spectrum. Mensen met een stoornis uit dit spectrum hebben niet alleen last van dwangmatige trekjes, maar ondervinden ook vaak problemen met executieve functies. Zo vinden ze het moeilijk om flexibel tussen taken te switchen en om hun impulsen te onderdrukken.
Om meer inzicht te krijgen in het verband tussen executieve functies en dwangmatig gedrag, voerden Nederlandse onderzoekers een netwerkanalyse uit. Ze gebruikten hiervoor vragenlijstgegevens van een grote groep cliënten die allemaal een stoornis uit het obsessief-compulsieve spectrum hadden. De onderzoekers vermoedden dat de executieve vaardigheden in het netwerk een centrale positie zouden innemen.
Eén van de vier centrale knooppunten in het netwerk was inderdaad een executieve vaardigheid: problemen met switchen tussen taken. De andere drie centrale knooppunten werden bezet door symptomen uit het autistische spectrum: moeite met het verleggen van de aandacht, communicatieproblemen en gebrekkige sociale vaardigheden. Een hoge score op een van deze vier knooppunten maakt cliënten extra kwetsbaar om een van de andere stoornissen uit het spectrum te ontwikkelen. Daarnaast spelen de vier knooppunten waarschijnlijk een rol bij het in stand houden van dwangmatig gedrag. Het hardnekkige karakter van dwangmatige trekjes heeft dus niet alleen te maken met cognitieve inflexibiliteit, ook sociale factoren hebben invloed.
Bron: Dingemans, A.E. et al. (2021). The obsessivecompulsive spectrum: A network analysis. Psychiatry Research, doi: 10.1016/j.psychres.2021.114351
Beeld: TanitJuno/shutterstock.com
